Chứng khoán phái sinh đã trở thành một phần không thể thiếu của thị trường tài chính hiện đại. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa hiểu rõ về khái niệm này và cách thức hoạt động của nó. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về chứng khoán phái sinh, từ các thuật ngữ cơ bản đến cách mua bán và các lợi ích và hạn chế của việc tham gia thị trường này.
1. Chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính được tạo ra từ giá trị của tài sản cơ bản, như hàng hóa, tiền tệ, chứng khoán hay chỉ số. Các công cụ này được sử dụng để đầu tư hoặc bảo vệ rủi ro cho các nhà đầu tư.
Có hai loại chứng khoán phái sinh phổ biến nhất là tùy chọn và hợp đồng tương lai. Tùy chọn là một loại hợp đồng cho phép người mua quyền, nhưng không bắt buộc, mua hoặc bán một tài sản cơ bản ở một giá cố định trong tương lai. Hợp đồng tương lai là một loại hợp đồng mua bán tới tương lai, trong đó người mua và người bán hợp đồng đồng ý mua hoặc bán một tài sản cơ bản vào một thời điểm cụ thể trong tương lai với giá cố định.
Tìm hiểu thêm: Chứng Khoán Là Gì?
2. Các loại chứng khoán phái sinh trên thị trường hiện nay.

a. Hợp đồng kỳ hạn (Forward).
Hợp đồng kỳ hạn là một loại hợp đồng tài chính giữa hai bên, được giao dịch trên các sàn giao dịch phái sinh. Trong hợp đồng này, hai bên đồng ý trao đổi một tài sản tài chính nhất định ở một thời điểm trong tương lai, với giá đã được thỏa thuận từ trước.
Trong chứng khoán phái sinh, tài sản tài chính được sử dụng để định giá hợp đồng kỳ hạn. Các tài sản tài chính này có thể bao gồm chứng khoán, chỉ số chứng khoán, ngoại tệ, hàng hóa hoặc lãi suất. Hợp đồng kỳ hạn được giao dịch với các điều kiện nhất định về thời gian và giá trị của tài sản tài chính được trao đổi.
Hợp đồng kỳ hạn được sử dụng như một công cụ giảm rủi ro hoặc đầu tư để kiếm lời. Nhà đầu tư có thể mua hoặc bán hợp đồng kỳ hạn để đảm bảo rằng họ sẽ có giá trị tài sản tài chính nhất định trong tương lai, giảm thiểu rủi ro hoặc tìm kiếm lợi nhuận.
b. Hợp đồng quyền chọn (Option).
Hợp đồng quyền chọn là một loại hợp đồng tài chính giữa hai bên, cho phép một bên mua hoặc bán một tài sản tài chính nhất định với giá thỏa thuận từ trước vào một thời điểm trong tương lai, nhưng không bắt buộc phải thực hiện giao dịch này. Bên mua hợp đồng sẽ có quyền, nhưng không bắt buộc, mua hoặc bán tài sản tài chính với giá đã được thỏa thuận từ trước. Trong khi đó, bên bán hợp đồng phải bán hoặc mua tài sản tài chính đó nếu bên mua quyết định thực hiện quyền của mình.
Hợp đồng quyền chọn có thể được sử dụng để giảm thiểu rủi ro hoặc tìm kiếm lợi nhuận. Nhà đầu tư có thể mua hoặc bán hợp đồng quyền chọn để đảm bảo rằng họ sẽ có quyền mua hoặc bán tài sản tài chính nhất định ở một giá nhất định trong tương lai, giảm thiểu rủi ro hoặc tìm kiếm lợi nhuận.
Hợp đồng quyền chọn cũng được sử dụng như một công cụ để giúp các nhà đầu tư chuyên nghiệp tìm kiếm lợi nhuận từ các biến động giá của tài sản tài chính. Nếu giá tài sản tài chính tăng hoặc giảm một cách đáng kể trong thời gian giữa khi hợp đồng được mua và khi nó hết hạn, thì nhà đầu tư có thể kiếm được lợi nhuận lớn từ việc mua hoặc bán tài sản tài chính với giá đã được thỏa thuận từ trước.
c. Hợp đồng hoán đổi (Swap).
Hợp đồng hoán đổi là một loại hợp đồng tài chính giữa hai bên, trong đó hai bên đồng ý trao đổi các dòng tiền dựa trên tỷ lệ lãi suất hoặc giá trị của các tài sản tài chính nhất định. Thông thường, hợp đồng hoán đổi trong chứng khoán phái sinh được sử dụng để giảm thiểu rủi ro hoặc đầu tư để kiếm lời.
Trong một hợp đồng hoán đổi, hai bên đồng ý trao đổi các dòng tiền dựa trên tỷ lệ lãi suất hoặc giá trị của các tài sản tài chính nhất định. Các tài sản tài chính này có thể bao gồm ngoại tệ, chứng khoán hoặc các sản phẩm hàng hóa. Hợp đồng hoán đổi có thể được thực hiện với nhiều loại tài sản tài chính khác nhau và có thời gian và số lượng thanh toán cụ thể.
Hợp đồng hoán đổi có thể được sử dụng để giảm thiểu rủi ro, đặc biệt là trong trường hợp các nhà đầu tư đã có các khoản vay với lãi suất cố định và muốn giảm thiểu rủi ro về mức lãi suất. Ngoài ra, hợp đồng hoán đổi cũng có thể được sử dụng để đầu tư để kiếm lời bằng cách lợi dụng sự khác biệt trong tỷ giá hoặc giá trị của các tài sản tài chính để tạo ra lợi nhuận.
Tuy nhiên, các hợp đồng hoán đổi cũng có thể mang lại những rủi ro cho các nhà đầu tư, đặc biệt là khi thị trường bị biến động mạnh hoặc khi một trong hai bên không thực hiện các cam kết của mình. Do đó, các nhà đầu tư nên cân nhắc kỹ lưỡng trước khi tham gia giao dịch hợp đồng hoán đổi trong chứng khoán phái sinh.
d. Hợp đồng tương lai (Future).
Hợp đồng tương lai là một loại hợp đồng tài chính giữa hai bên, cho phép một bên mua hoặc bán một tài sản tài chính nhất định với giá thỏa thuận từ trước vào một thời điểm trong tương lai, và bên đối tác khác phải mua hoặc bán tài sản tài chính đó ở thời điểm đó với giá đã được thỏa thuận trước đó.
Trong hợp đồng tương lai, các tài sản tài chính được sử dụng để định giá hợp đồng này có thể bao gồm chứng khoán, chỉ số chứng khoán, ngoại tệ, hàng hóa hoặc lãi suất. Hợp đồng tương lai được giao dịch trên các sàn giao dịch phái sinh, với các điều kiện nhất định về thời gian và giá trị của tài sản tài chính được trao đổi.
Hợp đồng tương lai cho phép các nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro hoặc tìm kiếm lợi nhuận. Nhà đầu tư có thể mua hoặc bán hợp đồng tương lai để đảm bảo rằng họ sẽ có giá trị tài sản tài chính nhất định trong tương lai, giảm thiểu rủi ro hoặc tìm kiếm lợi nhuận.
Hợp đồng tương lai cũng có thể được sử dụng để giúp các nhà đầu tư chuyên nghiệp tìm kiếm lợi nhuận từ các biến động giá của tài sản tài chính. Nếu giá tài sản tài chính tăng hoặc giảm một cách đáng kể trong thời gian giữa khi hợp đồng được mua và khi nó hết hạn, thì nhà đầu tư có thể kiếm được lợi nhuận lớn từ việc mua hoặc bán tài sản tài chính với giá đã được thỏa thuận từ trước.
3. Ai nên tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh?
Thị trường chứng khoán phái sinh có thể phù hợp với những ai muốn đầu tư tài chính và có kiến thức về các sản phẩm phái sinh như tùy chọn hoặc hợp đồng tương lai. Ngoài ra, nhà đầu tư cá nhân cũng có thể tham gia vào thị trường này để đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình.
Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là những người tham gia thị trường chứng khoán phái sinh cần hiểu rõ về các rủi ro mà thị trường này mang lại và có kế hoạch đầu tư phù hợp.
4. Khi nào nên giao dịch chứng khoán phái sinh?
Giao dịch chứng khoán phái sinh có thể được thực hiện vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày giao dịch của thị trường. Tuy nhiên, những nhà đầu tư mới nên tránh các khung thời gian ngắn và tận dụng các khung thời gian dài hơn để đưa ra quyết định giao dịch.
5. Làm thế nào để tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh?
Để tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh, bạn cần mở một tài khoản giao dịch với một sàn giao dịch uy tín. Sau khi tài khoản được mở, bạn có thể đặt lệnh mua hoặc bán các tài sản phái sinh trực tiếp thông qua giaodịch trực tuyến hoặc qua điện thoại. Bạn cần có kiến thức về các sản phẩm phái sinh và các quy định, quy trình của sàn giao dịch để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi tham gia giao dịch.

6. Lợi ích và hạn chế của việc tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh
a. Lợi ích
- Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Thị trường chứng khoán phái sinh cho phép nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình bằng cách đầu tư vào các sản phẩm phái sinh khác nhau, giúp giảm thiểu rủi ro và tăng cơ hội sinh lời.
- Tính thanh khoản cao: Thị trường chứng khoán phái sinh có tính thanh khoản cao, cho phép nhà đầu tư mua hoặc bán các sản phẩm phái sinh một cách nhanh chóng và dễ dàng.
- Khả năng bảo vệ rủi ro: Các sản phẩm phái sinh có thể được sử dụng để bảo vệ rủi ro trong các danh mục đầu tư của các nhà đầu tư.
b. Hạn chế
- Rủi ro cao: Thị trường chứng khoán phái sinh có rủi ro cao, đặc biệt là đối với những người mới tham gia vào thị trường.
- Cần kiến thức chuyên sâu: Những người tham gia thị trường chứng khoán phái sinh cần có kiến thức chuyên sâu về các sản phẩm phái sinh và cách thức hoạt động của thị trường để đầu tư hiệu quả.
- Giá trị vốn đầu tư lớn: Thị trường chứng khoán phái sinh yêu cầu mức đầu tư ban đầu lớn, khiến cho việc tham gia vào thị trường này không phù hợp với một số nhà đầu tư.
7. Tùy chọn và hợp đồng tương lai: Sự khác biệt.
a. Tùy chọn.
- Tùy chọn gọi (call options): Cho phép người mua mua một tài sản cơ bản ở giá cố định.
- Tùy chọn đưa (put options): Cho phép người mua bán một tài sản cơ bản ở giá cố định.
- Ngày đáo hạn (expiration date): Ngày cuối cùng mà người mua có thể thực hiện quyền mua hoặc bán.
b. Hợp đồng tương lai.
- Ngày giao dịch (trading date): Ngày được chỉ định trong tương lai để mua hoặc bán tài sản cơ bản.
- Giá tương lai (futures price): Giá được thỏa thuận trước khi hợp đồng được ký kết.
- Hợp đồng tiêu chuẩn (standardized contract): Các điều khoản của hợp đồng được quy định trước bởi sàn giao dịch.
8. Các lựa chọn khác cho nhà đầu tư.
Ngoài thị trường chứng khoán phái sinh, các nhà đầu tư còn có nhiều lựa chọn khác để đầu tư và đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình, bao gồm:
- Chứng khoán truyền thống: Bao gồm các chứng khoán cơ bản của các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán.
- Quỹ đầu tư: Quỹ đầu tư là một danh mục đầu tư được quản lý bởi các chuyên gia đầu tư, giúp nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư và giảm thiểu rủi ro.
- Forex (thị trường ngoại hối): Thị trường ngoại hối cho phép nhà đầu tư mua và bán tiền tệ với hy vọng thu được lời từ việc đầu tư vào sự thay đổi giá trị của các loại tiền tệ khác nhau.
9. Những bước cơ bản để thực hiện giao dịch chứng khoán phái sinh.
- Mở tài khoản giao dịch trên sàn giao dịch phù hợp.
- Nghiên cứu và hiểu rõ các sản phẩm phái sinh và quy trình giao dịch trên sàn giao dịch.
- Tìm hiểu các chiến lược đầu tư và kế hoạch đầu tư phù hợp với mục tiêu và tính cách đầu tư của bạn.
- Đặt lệnh mua hoặc bán các sản phẩm phái sinh trực tiếp qua giao dịch trực tuyến hoặc điện thoại.
10. Những lời khuyên hữu ích cho nhà đầu tư mới vào thị trường chứng khoán phái sinh.
- Tìm hiểu kỹ về các sản phẩm phái sinh và quy trình giao dịch trên sàn giao dịch.
- Đưa ra kế hoạch đầu tư cụ thể và tuân thủ nó.
- Tập trung vào các sản phẩm phái sinh có thanh khoản cao và rủi ro thấp để bảo vệ danh mục đầu tư của bạn.
- Học hỏi từ kinh nghiệm của những người đầu tư thành công trước đó.

Câu hỏi thường gặp về chứng khoán phái sinh.
- Chứng khoán phái sinh được định giá như thế nào?
- Trong thị trường chứng khoán phái sinh, giá của các sản phẩm phái sinh được xác định bằng cách tính toán từ giá trị của tài sản cơ bản.
- Lợi ích của việc giao dịch chứng khoán phái sinh là gì?
- Giao dịch chứng khoán phái sinh cho phép nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình, có tính thanh khoản cao và có khả năng bảo vệ rủi ro.
- Làm thế nào để đăng ký một tài khoản giao dịch chứng khoán phái sinh?
- Bạn có thể đăng ký một tài khoản giao dịch chứng khoán phái sinh trực tiếp trên sàn giao dịch hoặc thông qua các nhà môi giới.
- Các sản phẩm phái sinh phổ biến nhất là gì?
- Các sản phẩm phái sinh phổ biến nhất là tùy chọn và hợp đồng tương lai.
- Có nên tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh không?
- Việc tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào mục đích đầu tư của bạn và nắm rõ các rủi ro và lợi ích của thị trường này.
Thị trường chứng khoán phái sinh là một phần quan trọng của thị trường tài chính hiện đại và cung cấp cho nhà đầu tư nhiều cơ hội đầu tư và bảo vệ rủi ro. Tuy nhiên, việc tham gia vào thị trường này yêu cầu kiến thức chuyên sâu và kế hoạch đầu tư cụ thể để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Ngoài ra, nhà đầu tư cũng có nhiều lựa chọn khác để đầu tư và đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình. Việc tham khảo ý kiến chuyên gia và học hỏi từ kinh nghiệm của những người đầu tư thành công trước đó cũng là điều quan trọng để đưa ra quyết định đầu tư chính xác.
Trên đây là toàn bộ thông tin về thị trường chứng khoán phái sinh. Hy vọng bài viết sẽ mang lại thông tin hữu ích cho bạn. Nếu bạn có thắc mắc hay đóng góp ý kiến có thể để lại thông tin dưới phần bình luận.
Kết nối với FanPage chúng tôi nhận thêm thông tin hữu ích.
Cảm ơn các bạn đã đọc bài viết!